Een plek om op je bek te gaan: Wat vrijplaatsen als Bar & Boos en SUB071 betekenen voor Leiden
In dit artikel:
In Leiden ontwikkelden zich vanaf eind twintigste eeuw meerdere gekraakte panden tot belangrijke culturele en maatschappelijke ontmoetingsplekken, die een broedplaats boden voor creativiteit en activisme. Een opvallend voorbeeld is Vrijplaats Koppenhinksteeg, gevestigd in een voormalig drukkerijpand dat in 1968 door het kunstenaarscollectief Chloroform werd gekraakt. Hier vestigden zich tal van sociale en politieke initiatieven, zoals het anarchistische Eurodusnie en de linkse boekhandel Manifest. Vanaf 1993 functioneerde Bar & Boos binnen deze vrijplaats als een laagdrempelig podium waar beginnende en internationale bands konden optreden zonder financiële risico’s. De sfeer was rauw en mysterieus: een donker, naar geluid gedempt ruimtje, gebouwd met simpele middelen als gestapelde autobanden als podium. Vrijplaats Koppenhinksteeg bood zo een ruimte waar kunstenaars en activisten konden experimenteren en netwerken.
Ook de SUB071, een kleine zaal onder een gekraakt kantoorgebouw nabij Leiden Centraal, vervulde een vergelijkbare rol tussen 2006 en 2015. Ondanks de beperkte ruimte trok deze plek meer dan negenhonderd bands aan uit binnen- en buitenland, met een diverse programmering van folk tot grindcore. De organisatoren hechtten veel waarde aan een gastvrije ontvangst, wat de SUB071 een warme gemeenschap maakte voor muzikanten en bezoekers. Beide locaties boden een toegankelijk platform waar mensen buiten commerciële belangen nieuwe muziek en ideeën konden ontdekken en waar men de eigen horizon kon verbreden, los van de vaak beperkende bubbels van sociale media.
Bar & Boos en de SUB071 vertelden niet alleen muziekverhalen, maar vooral ook het verhaal van autonome, inclusieve ruimtes die wederzijdse ondersteuning en creatief ondernemerschap stimuleerden. Bar & Boos bleef actief tot 2010, toen het pand uiteindelijk ontruimd werd door de gemeente. Na diverse periodes van onzekerheid en tijdelijke sluitingen kreeg Stichting Vrijplaats Koppenhinksteeg in 2012 het voormalige ketelhuis van Tieleman & Dros in bruikleen. Met de inzet van vrijwilligers en crowdfunding bouwde men dit pand om tot een legaal, multifunctioneel cultuurcentrum. Deze nieuwe Vrijplaats Leiden herbergt onder andere concertzaal De Resistor, theater De Generator, een veganistisch eetcafé en de Weggeefwinkel, en zet zich in voor maatschappelijke kwesties zoals ongedocumenteerden. Hoewel de omgeving moderner en gereguleerd is, blijft de geest van zelforganisatie en culturele toegankelijkheid gewaarborgd, gesymboliseerd door een portret van activistisch icoon Marinus van der Lubbe in het pand. Zo vormt Vrijplaats Leiden een hedendaagse voortzetting van de activistische en creatieve traditie die decennialang in Leiden is opgebouwd.